Een dag vol prikkels

Een dag school is een dag vol prikkels. Fijne prikkels, vervelende prikkels, verwarrende prikkels, stimulerende prikkels... Dat dit voor ieder geldt mag duidelijk zijn. Voor het hoogsensitieve kind betekent dit echter dat deze prikkels een grotere impact kunnen hebben.

Waren het met name fijne en stimulerende prikkels, dan kom het misschien wel opgewekt en uitgelaten thuis, bruist het van de energie en is het een zonnetje in huis.

Waren het met name vervelende en verwarrende prikkels, dan komt het misschien wel als een 'donderwolkje' terug van school, is het tegendraads, wil het niet praten en trekt het zich terug, of heeft het allerlei lichamelijke klachten (met name buikpijn of hoofdpijn). Ook dit zie je mogelijk bij alle kinderen terug. Toch blijf het langer en sterker hangen bij een hoogsensitief kind. Je merkt dan dat het er slechter door slaapt, er buiten proportioneel op reageert of er met tegenzin door naar school gaat (of in het positieve geval, bijna té graag door naar school wil).

Samengevat zou je kunnen zeggen: Je merkt dat de schooldag het kind bijna niet meer loslaat.

In de klas

Er gebeurt heel veel in een klas. Het is een omgeving waarin allerlei groepsprocessen en een bepaalde dynamiek hangt, die soms ook onderhevig is aan allerlei veranderingen. Een hoogsensitief kind voelt dit allemaal heel sterk aan en heeft de neiging het zich dan ook heel sterk aan te trekken. Niet altijd kan het kind er iets mee. Vooral op momenten dat het te overweldigend is. 

Met name in drukke klassen, waar de sfeer niet helemaal veilig is of de dynamiek zeer intens, kan een hoogsensitief kind zich óf volledig terugtrekken in zichzelf óf helemaal verliezen en totaal meegaan in iets waar het niet achter staat.

Een leerkracht merkt dan een duidelijk verschil in hoe het kind zich één op één gedraagt en wat het kwijt wil als het zich op z'n gemak voelt. Ook hier zien we veel overeenkomsten met kinderen in het algemeen en de bekende zaken als 'groepsdruk' en 'meeloopgedrag'.

Toch vertoont een hoogsensitief kind duidelijk last van het 'niet-authentieke' gedrag en wordt dit vroeg of laat duidelijk.

De volgende signalen zijn hierbij van belang:

Last van het geweten

Zich rot voelen om eigen gedrag en dit laten merken door zich af te zonderen, buiten de groep te plaatsen of te 'verschuilen' achter smoesjes als 'ik heb hoofdpijn/buikpijn' en wil niet meedoen met een activiteit.

Uitbarsten in tranen

Plotseling uitbarsten in tranen om zaken die iets triggeren, bijvoorbeeld: het veroorzaken van een blessure bij een ander, tijdens de gymles of bij het horen van slecht nieuws over een andere leerling.

Opgekropte spanning

Veel onrustige lichaamsbewegingen (zoals tikken op de tafel, schudden met knie, friemelen met spullen). Vaak hoofdpijn en/of buikpijn hebben en bleek zien of juist rood aanlopen.

Compensatiegedrag

Heel hulpvaardig willen zijn op bepaalde momenten. Na schooltijd de leerkracht willen helpen en hierop aandringen. 

Het is belangrijk te zeggen dat deze signalen ook op vele andere oorzaken kunnen wijzen. Het zijn in ieder geval signalen om niet te negeren.

Tips voor leerkrachten

Uiteraard hangt het van vele factoren af, of een kind een fijne schooltijd heeft. En zoals iedereen weet, is het heel normaal dat er ook wel eens mindere perioden zijn, waar een kind doorheen leert gaan op school en waar het vaak ook sterker uit komt.

Maar als je als leerkracht merkt dat je leerlingen in de klas hebt die een hoge mate van sensitiviteit vertonen en je meer aan hun behoeften tegemoet zou willen komen, dan kun je wellicht iets met de volgende tips:

Tip 1 - Ruimte en rust

Geef een hoogsensitief kind de mogelijkheid om zich even terug te trekken op een stille(re) plek in de klas/school en even de rust te nemen die het nodig heeft, als het overweldigd is. Er zijn ook zogeheten 'stiltekoptelefoons' die uitkomst kunnen bieden. Bespreek van te voren wat de mogelijkheden zijn en bied duidelijkheid, zodat het kind weet waar, wanneer en hoe het zich even terug kan trekken als dit wenselijk is.

Tip 2 - Uitlaatklep

Probeer tijd vrij te maken voor expressieve momenten. Dit is uiteraard niet alleen voor een hoogsensitief kind belangrijk. Het hoeft niet ingewikkeld te zijn: activiteiten als schilderen, tekenen, vrij knutselen, improvisatietoneel of muziek en dans, zijn onmisbaar voor het hoogsensitieve kind. Hierbij is belangrijk dat het niet gaat om het resultaat en de vaardigheid, maar om het geven van vrije uiting. Lichamelijke activiteiten, zoals gym en spelen in de buitenlucht zijn ook manieren om spanning af te laten vloeien.

Tip 3 - Erkenning

Benoem de sterke kanten van deze eigenschap (zoals bij alle leerlingen). Bij hoogsensitiviteit gaat het dan met name om het gevoel voor sfeer en gezelligheid, het kunnen doorzien van een situatie, het weten wat er nodig is om iemand tot steun te zijn. Maar ook heel belangrijk: het aanmoedigen van zelfzorg en ook bemerken dat een hoogsensitief kind er goed aan heeft gedaan, als het eens voor zichzelf koos en niet met de ander meeging ten kosten van zichzelf. Vaak horen hoogsensitieve kinderen namelijk dat ze zo goed voor een ander hebben gezorgd, ook als dit ten kosten van hunzelf ging.

Tip 4 - Ontzorgen

Een hoogsensitief kind kan zichzelf dus wel eens verliezen in zorgen om en voor anderen. Neem dit bij ze weg, door duidelijk te maken dat jij er voor die zorg bent, in de eerste plaats en dat jij wilt dat ze vooral goed voor zichzelf zorgen. Dit wil niet zeggen dat ze helemaal niet meer mogen helpen; geeft ze duidelijkheid door af te spreken tot op welke hoogte ze een ander mogen helpen in de klas. Pas er dus ook voor op dat je niet ongemerkt telkens een hoogsensitief kind, naast een hulpbehoevend kind plaatst. Dit gaat vaak automatisch, omdat het een match made in heaven lijkt te zijn. Wissel het af door om de zoveel weken een bewuste andere indeling te maken en houd het goed in de gaten.

Daarnaast kun je ook heel goed gerichte 'hulpopdrachten' geven, waar het kind zich prettig bij voelt; bijvoorbeeld: helpen de klas gezelliger te maken qua decoratie of bedenken wat er nodig is voor het volgende klassenfeest.

Tip 5 - Lichaamstaal

De signalen van jouw lichaamstaal worden door het hoogsensitieve kind zeer nauwkeurig opgemerkt.

Als je deze dus met een scherpe, indringende blik aankijkt, voelt dit kind het tot in het diepste van z'n ziel. Andersom wordt ook iedere vriendelijke blik geheel ontvangen.

Wees je dus bewust van wat je precies wilt overbrengen en houd er rekening mee dat er niet zoveel nodig is om dit over te brengen bij het hoogsensitieve kind.

Het kan al gauw meer impact hebben dan je denkt en dus ook een ongewenst effect hebben.

Een knikje met je hoofd, een vluchtige alerte blik of een aanmoedigende lach zijn vaak al meer dan genoeg om duidelijk te maken wat je wilt.