Dat een echtscheiding altijd impact heeft op kinderen spreekt voor zich, evenals het gegeven dat het net zoveel impact kan hebben als ouders bij elkaar blijven in een destructieve relatie. Wat dat betreft kan je niet per definitie stellen dat het beter is 'om bij elkaar te blijven voor de kinderen'.
Kinderen zijn dan wel flexibel, speels en veerkrachtig, maar kinderen zijn ook een onlosmakelijk deel van beide ouders en voelen alles dat hun ouders treft, bewust of onbewust tot in het diepste van hun eigen wezen. Net als dat ouders dat andersom voelen van hun kind. Echter komt er voor kinderen in veel gevallen nog iets heel anders bij kijken: Het loyaliteitsconflict.
Een kind trekt vaak net iets meer naar de ene dan naar de andere ouder toe. Als ouders dan uit elkaar gaan en dat met flink wat onenigheid gepaard gaat, wordt dat effect al gauw versterkt. Een kind lijkt dan steeds meer aan de kant van een van de ouders te gaan staan of zich zelfs te gaan afzetten tegen de ander. Het komt regelmatig voor dat een kind dan niet meer naar een van z'n ouders wil, terwijl er afspraken zijn gemaakt rond een omgangsregeling of co-ouderschap.
Aan de oppervlak lijkt dat misschien een logisch gevolg, iets waar je 'nou eenmaal mee moet dealen' als ouder of waar je verder niet zoveel aan kunt veranderen. Maar op een dieper niveau betekent dit veel meer, helemaal als je het vanuit het perspectief van een kind bekijkt.
Weerstand ('ik wil niet mee met...')
Die weerstand komt niet zomaar ergens vandaan. Het is allesbehalve natuurlijk dat een kind op jonge leeftijd niet meer bij een van z'n ouders wil zijn, tenzij er sprake is van directe dreiging of een onveilig gevoel wegens destructief gedrag of totale verwaarlozing. Maar iedere afwijzing die een (jong) kind naar z'n ouder voelt, voelt ook als een afwijzing van een deel van zichzelf en zo ontstaat er dus bij een kind een zware innerlijke strijd.
Als die afwijzing dus niet voortkomt uit bedreigend of verwaarlozend gedrag van die ouder,
heeft het in veel gevallen met loyaliteit naar de andere ouder te maken.
Die eenzijdige loyaliteit komt voort uit het feilloos aanvoelen van een slachtoffergevoel of sterk emotioneel lijden van die ouder. Kinderen pikken daarvan heel subtiele signalen op, die de ouder vaak onbewust uitzendt. Als jij de ouder bent die zich sterk gekwetst voelt door de ander, dan zal jullie kind een deel van die gekwetstheid van je over willen nemen en op willen lossen. Het voelt zich misschien zelfs medeverantwoordelijk en zal dat deel mogelijk willen afstoten (en ook de ander daarmee willen afstoten).
Dat is niet iets waar je je als ouder nou schuldig om moet gaan voelen, het is een natuurlijk gevolg van menselijke emoties en intense verwantschap. Wel is het des te belangrijker om je er bewust van te zijn, want je kunt er zeker meer mee dan je misschien zou denken.
Wat kun je doen als ouder?
Aan je emoties kun je niet zoveel veranderen en het is dan ook niet nodig dat je het gaat ontkennen als je kind opmerkt dat je verdrietig of boos bent om iets dat met de andere ouder te maken heeft. Het is juist heel gezond om te erkennen dat die emoties er ook mogen zijn en dat je daar best mee om kunt gaan. Maar merk je dat je kind zich anders gaat gedragen ten opzichte van je ex, als jij het emotioneel zwaarder hebt met de ander of in een vervelend conflict zit? Dan is het beste dat je kunt doen, je kind de volgende boodschappen meegeven in wat je doet of zegt:
- Mijn verdriet of boosheid hoort bij mij, niet bij jou. Ook al vind ik het moeilijk, ik kan er goed mee omgaan en al is het heel erg lief van je dat je je zorgen om me maakt, je kunt en hoeft het niet van mij over te nemen.
- Als ik iets niet leuk vind van de ander, hoef jij niet hetzelfde te vinden. Jij mag nog net zoveel houden van de ander als dat je altijd hebt gedaan. Daar verandert niets aan doordat het tussen de mij en de ander nu wel anders is. Als wij niet meer van elkaar houden, kan jij nog steeds evenveel van ons beiden houden, net als wij van jou.
- Ik ben misschien niet graag meer bij de ander, maar vind het juist heel fijn als jij het wel goed hebt met de ander. Ook als ik je mis, is dat nog steeds zo.
- Als de ander en ik een probleem met elkaar hebben, hoef jij daar niks mee. Als je het vervelend vindt voelen, dan mag je dat gewoon tegen ons zeggen. Ook als ik iets heb gezegd over de ander dat voor jou pijnlijk was.
Je haalt de verantwoordelijkheid terug naar jezelf en weg bij je kind en je brengt weer helderheid in de rolverdeling.
Stabiele factor
Er hoeft niet altijd sprake te zijn van een loyaliteitsconflict. Met name bij jongere kinderen speelt ook de stabiele factor een grote en belangrijke rol. De ouder die het kind de meeste stabiliteit biedt, afspraken nakomt, zich aan een prettig ritme voor het kind houdt, leuke dingen samen onderneemt en echt aandacht voor het kind heeft, geeft het kind een veilig en geborgen gevoel. Als een kind dat bij de andere ouder mist, kan het veel moeilijker zijn om naar die ouder toe te gaan en zich daar op z'n gemak te voelen. Ook daar kan je dan met grote weerstand te maken krijgen.
Hoe sterk de liefde ook is, voor een (jong) kind is een gevoel van veiligheid en geborgenheid essentieel. Waar voorheen de ouders dan samen waren en de verschillen net zo goed aanwezig, leek er misschien weinig aan de hand te zijn, omdat de ene ouder dit voor de ander compenseerde binnen het gezin en voor het kind alles wat het nodig had van z'n ouders, in één (veilig) thuis te vinden was.
Voor kinderen is het helemaal niet zo vanzelfsprekend dat het van één thuis naar twee 'thuizen' gaat.
Heel veel zaken moeten een nieuw plekje krijgen en kunnen als onzeker aanvoelen.
Ruimte voor emoties
Als je je kind de kans geeft om frustraties te uiten en dus ook de emoties die daarbij vrijkomen kunt accepteren en erkennen, schep je al meer ruimte.
Dat wil niet zeggen dat je het maar goed moet vinden als je kind je in een boze bui begint uit te schelden of slaan, grenzen stellen blijft altijd belangrijk. Maar als je gauw in de verdediging gaat, of boos wordt, omdat je kind boos op jou is vanwege de situatie, doe je als het ware de deur dicht.
Misschien ben je het zat om aan te horen hoe boos je kind is, of vind je dat je al genoeg rekening houdt met diens behoeften. Maar vergeet dan vooral niet dat het nergens anders naartoe kan met deze gevoelens van onmacht en het toch echt een veilige plek nodig heeft om alles te verwerken.
Als ouder kun jij dat als geen ander bieden.
Je kunt je kind niet beloven dat 'het weer goed komt', je zult wel eerlijk moeten zijn en duidelijk maken dat je niet meer samen komt als één gezin en dat er best het een en ander verandert.
Maar je kunt wel tonen dat je begrijpt waar de boosheid en het verdriet vandaan komt en je kunt wel luisteren (er echt de tijd voor nemen) naar wat je kind erover kwijt wil (na de ergste ontlading).
Beloof vooral geen dingen die je niet na kunt komen en maak het niet mooier dan het is. Maar neem de gevoelens van je kind wel serieus en negeer de signalen niet.
Een kind kan het verdriet van de echtscheiding als iets 'blijvends' ervaren, ook als het kind er eenmaal 'mee leert omgaan'. Op een jongvolwassen leeftijd zullen kinderen pas beter kunnen begrijpen en accepteren dat hun ouders deze beslissing ooit maakten.
Je kunt je dan ook afvragen of je van een kind eigenlijk wel mag verwachten dat het de situatie volledig zal accepteren. Het gaat compleet tegen diens natuur in.
Willen we kinderen leren hun gevoel te ontkennen of willen we ze leren nieuwe mogelijkheden te verkennen?
Kinderen nemen zo veel over van jou als ouder; verberg jij je verdriet dan zal je kind dit hoogstwaarschijnlijk ook doen, laat je zien dat het oké is om verdriet te hebben en dat er daarnaast toch ook ruimte is voor geluk, dan zal je dat ook eerder terugzien.
Een mooi besef waar je samen naar op zoek kunt gaan...
Door: Silvana Trivieri
Reactie schrijven